ΠΕΡΙ ΔΑΡΒΙΝΟΥ

ΠΕΡΙ ΔΑΡΒΙΝΟΥ

    (Σημ. μετ. Το 2009 συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την γέννηση του Κάρολου Δαρβίνου, του πατέρα της θεωρίας της εξελίξεως. Πολλά άρθρα είδαν το φως της δημοσιότητας στον παγκόσμιο τύπο με εγκώμια για τον ερευνητή. Η θεωρία του διακηρύχτηκε ως επιστημονική αλήθεια αδιαμφισβήτητη. Έτσι παρουσιάζεται και σε πολλά μουσεία, ακόμα και σε σχολικά βιβλία. Εν τούτοις, πολλοί σοβαροί επιστήμονες, αμφισβητούν την επιστημονική της θεμελίωση.

    Η Εκκλησία ως γνωστό έχει πολλές ενστάσεις, στο μέτρο που δι’ αυτής ευτελίζεται η εικόνα του ανθρώπινου προσώπου, που μας έχει παραδώσει η Αγ. Γραφή.

    Το άρθρο, που ακολουθεί σε μετάφραση έχει συγγραφέα Άγγλο Ορθόδοξο ιερέα, γνωστό στο περιοδικό μας, (βλ. τεύχη 185,251), που ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσικής διασποράς. Δημοσιεύτηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 2009, επέτειο της γεννήσεως του Δαρβίνου, που τυχαίνει να είναι η μνήμη των τριών Ιεραρχών, κατά το παλαιό ημερολόγιο, το οποίο ακολουθεί η Ρωσική Εκκλησία).

 

* * *

    Εδώ κοντά μας, στο Πάγκλεσαμ στον ποταμό Κράουστ, στους ερημικούς βάλτους του Έσσεξ, βρίσκονται μισοβυθισμένα στη λάσπη τα απομεινάρια του «Μπήγκλ», του πλοίου με το οποίο ο Κάρολος Δαρβίνος ταξίδεψε στα νησιά Γκαλαπάγκος. Καρπός αυτού του ταξιδιού ήταν το πασίγνωστο βιβλίο του για την εξέλιξη. Σήμερα, 12 Φεβρουαρίου 2009, ο κόσμος μας (και εννοώ, ο δικός μας σημερινός κόσμος), εορτάζει τα 200 χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα της «Καταγωγής των Ειδών».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει εμπλακεί συστηματικά σ’ αυτή την αντιπαράθεση μια και αναπτύχθηκε σε χώρους έξω από την επιρροή της. Πολλοί όμως Ορθόδοξοι έχουν την αίσθηση ότι και οι δαρβινιστές εξελικτικοί και οι αντιδαρβινιστές δημιουργιστές βρίσκονται σε πλάνη.

    Ποιες είναι οι Ορθόδοξες απόψεις σχετικά με τη θεωρία της εξελίξεως και εκείνης του δημιουργισμού;

 

Η θεωρία της Εξελίξεως.

    Πρώτον·     τονίζουμε, ότι πρόκειται για θεωρία και τίποτε περισσότερο. Όπως κάθε θεωρία, έτσι και αυτή, όπου δεν προσκρούει στην πίστη μας, δεν μας δημιουργεί πρόβλημα, όπου όμως προσκρούει, την απορρίπτουμε. Είναι παλιά και πολύ σωστή η επισήμανση ότι, όταν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας έχουμε να κάνουμε είτε με μια κακή επιστήμη, είτε με μια κακή θρησκεία, ή ενδεχομένως και με τα δυο. Η λέξη επιστήμη σημαίνει γνώση. Ξέρουμε όμως πολύ καλά ότι η γνώση μας για τον κόσμο, που μας περιβάλλει, μπροστά στην απεραντοσύνη του είναι ελάχιστη. Ποτέ δεν πρόκειται να γίνει αντάξιά του. Αντίστοιχα, η θρησκευτική μας γνώση, που σημαίνει γνώση Θεού, είναι επίσης μηδαμινή και δεν πρόκειται ποτέ να Τον προσεγγίσει. Είναι προφανές ότι αυτή η ένδεια επαρκών γνώσεων, παρέχει πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη αναπόδεικτων εικασιών και παρερμηνειών.

    Δεύτερον·     πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Δαρβίνος ήταν ένας παρατηρητής, ένας αριστοτελικός, που παρατήρησε τα φυσικά φαινόμενα του πεπτωκότος κόσμου· κατέγραψε τις λεπτομέρειες αυτού του κόσμου, όπως τις είδε. Δεν ασχολήθηκε με την ουσία των όντων· με αυτό, που υπάρχει πίσω από τη δημιουργία. Αυτός του ο προσανατολισμός σχετικοποιεί την αξία και τη σημασία του όποιου επιτεύγματός του. Ο Δαρβίνος ενσυνείδητα έβγαλε έξω απ’ αυτά, που παρατηρούσε, το Δημιουργό. Δεν έλαβε υπ’ όψη του τη θεία Πρόνοια, το Θεό της Αγάπης, που επεμβαίνει στη δημιουργία με την καθοδηγητική χείρα Του. Κατά τον Δαρβίνο, ο κόσμος έγινε και εξελίχθηκε χωρίς την επέμβαση του Θεού. Στη λογική του Δαρβίνου δεν χωρούσε ο Θεός, ανεξάρτητα του τι είχε στην καρδιά του. Έτσι η θεωρία του έχει περιορισμένη σημασία για όσους γνωρίζουν δια της εμπειρίας της πίστεως ότι υπάρχει Θεός Δημιουργός. Γι’ αυτούς, αν βγάλεις το Δημιουργό απορρίπτεις το ουσιωδέστερο κομμάτι του παζλ, που λέγεται δημιουργία του κόσμου. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η θεωρία του Δαρβίνου αναφέρεται στον «τρόπο» της δημιουργίας και όχι στο «ποιος» την πραγματοποίησε.

    Τρίτον·     η θεωρία του Δαρβίνου περί εξελίξεως των ειδών προτείνει πράγματα αντίθετα απ’ ό,τι εξιστορεί η Εκκλησία για τη δημιουργία, βασισμένη στις Γραφές (Γεν. α΄21,25 και 28). Στη Γραφική εξιστόρηση δηλώνεται σαφώς, ότι τα πρώτα ζώα ήταν υδρόβια, μετά ήρθαν τα πετούμενα, και τέλος, όσα ζούσαν πάνω στην ξηρά. Όλα δημιουργήθηκαν σταδιακά, «κατ’ είδος».

    Με άλλα λόγια, δεν υπήρξε εξέλιξη των ειδών, αλλά διαδοχική δημιουργία πολλών ειδών, που σημαίνει ότι, π.χ., κανείς ποτέ καρχαρίας δεν έγινε αετός και ποτέ αετός ελέφαντας. Κάθε είδος ήταν και είναι ξεχωριστό. Απ’ την άλλη μεριά, είναι επίσης ξεκάθαρο ότι αυτή η εξιστόρηση δεν αποκλείει μια διαδικασία προσαρμογής (αν θέλετε εξελίξεως) εντός των ειδών. Δεν αποκλείεται δηλαδή τα ράμφη κάποιων πουλιών, π.χ., να άλλαξαν χρώμα ή σχήμα, ή να έγιναν άλλες σοβαρότερες αλλαγές μέσα στα είδη, ανάλογα με το περιβάλλον, στο οποίο ζούσαν. Ίσως η ανακάλυψη του DNA μας δώσει κάποιες εξηγήσεις αυτής της διαδικασίας προσαρμογής, η οποία τράβηξε την προσοχή του Δαρβίνου στα νησιά Γκαλαπάγκος.

    Τέλος·     ως συνέπεια των παραπάνω, πρέπει να πούμε ότι μας είναι αδύνατο να συμφωνήσουμε με το δαρβινισμό στην πρότασή του ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο. Η Εκκλησία, αναφερόμενη στη δημιουργία του ανθρώπου, σαφέστατα διακηρύσσει ότι, αν και το ανθρώπινο σώμα κατασκευάστηκε από «χούν από της γης» (από τα χημικά στοιχεία της γης), η ανθρώπινη ύπαρξη έχει μέσα της θεία πνοή (Γεν. β΄ 7). Από το Γεν. α΄26, εξ άλλου γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε στο τέλος, ξεχωριστά και ανεξάρτητα από την δημιουργία των ζώων. Η Εκκλησία είναι πεπεισμένη δια της πίστεως ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη, αιώνια ζωή (Γεν. β΄7) γιατί έχει πλασθεί «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν Θεού» (Γεν α΄26). Με άλλα λόγια οι ανθρώπινες υπάρξεις διαφέρουν από τα ζώα, όπως και τα φυτά διαφέρουν από τα ζώα (Γεν. α΄11-12). Πρέπει όμως να δεχθούμε την τάξη της δημιουργίας, το ότι δηλαδή έγινε σταδιακά σε διάφορες φάσεις, κάτι, που όλοι οι επιστήμονες δέχονται.

 

 

Ο Δημιουργισμός

    Πρώτον·     σημειώνουμε ότι ο δημιουργισμός είναι απλά μια θεωρία και τίποτα άλλο. Έχουμε πει πιο πάνω ότι αν μια θεωρία δεν έρχεται σε σύγκρουση με την πίστη μας, δεν μας δημιουργεί πρόβλημα, αν όμως συγκρούεται δεν την δεχόμαστε. Το πρόβλημα με το δημιουργισμό είναι ότι δεν στηρίζεται σε φαινόμενα, που μπορούν να παρατηρηθούν. Όπως έχουμε πει, η θρησκευτική μας γνώση, που ισοδυναμεί με την γνώση του Θεού, είναι ελάχιστη και δεν πρόκειται να γίνει ποτέ μεγάλη. Απ’ αυτό καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει ευρύτατο πεδίο αυθαίρετων ερμηνειών και παρερμηνειών.

    Δεύτερον·     πρέπει να πούμε ότι οι δημιουργιστές είναι υπό κάποια έννοια πλατωνικοί· ξεκινούν από την πίστη στον Θεό, πράγμα στο οποίο συμφωνούμε, αλλά ισχυρίζονται ταυτόχρονα ότι γνωρίζουν τον τρόπο, με τον οποίο ο Δημιουργός πραγματοποίησε τη δημιουργία. Θεώρηση ορθολογιστική και πρόδηλα αλαζονική. Δεν γνωρίζουμε πως ο Θεός ενήργησε. Οι άνθρωποι δεν μπορούμε να συλλάβουμε το έργο του Δημιουργού, γιατί είμαστε μέρος της δημιουργίας. Είναι καλό, ότι κρατάμε τη γενική πίστη σε Θεό Δημιουργό, υπάρχουν όμως τα πράγματα γύρω μας, τα οποία αν επιχειρήσουμε να πούμε πως δημιουργήθηκαν, μας οδηγούν σε θεωρίες και υποθέσεις, πράγμα μάλλον άσχετο προς το κύριο έργο μας, τη σωτηρία των ψυχών μας. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η θεωρία του δημιουργισμού αναφέρεται στο «ποιος» έκανε τον κόσμο και όχι στον «τρόπο» δημιουργίας. Αν καταλάβουμε αυτό μπορούμε να εκτιμήσουμε την πραγματική αξία και τα όρια της θεωρίας. Βεβαίως ο Θεός είναι ο Δημιουργός, το πώς όμως δημιούργησε είναι κάτι, που θα παραμείνει μακριά από μας. Ακόμα, οποιαδήποτε θρησκευτική θεωρία πάνω στο πρόβλημα αυτό, χάνει την αξιοπιστία της μέσα σε άκαρπες και αναπόδεικτες υποθέσεις. Οι δημιουργιστές κατασκευάζοντας θεωρίες πέφτουν και αυτοί θύματα στην ίδια με τους δαρβινιστές παγίδα· πλάθουν σενάρια.

    Τρίτον·     ο δημιουργισμός, βλέπει το Θεό σαν ένα μάγο, που δημιουργεί. Δεν ασχολείται με τις ομοιότητες, που παρατηρούμε στη φύση. Τα ψάρια, τα πουλιά, τα ζώα και οι άνθρωποι έχουν πολλά κοινά. Παρόμοια μάτια, αυτιά, μύτες, στόματα και εσωτερικά και εξωτερικά όργανα. Όσο «ανώτερα» είναι τα είδη τόσο μεγαλύτερες οι ομοιότητές τους. Έτσι, τα ανθρώπινα όντα και οι χιμπατζήδες, έχουν όχι μόνο σωματικές ομοιότητες, τέσσερα άκρα, εξωτερικά και εσωτερικά όργανα και ένστικτα, αλλά και σε κάποιο βαθμό νοημοσύνη και παραπλήσιες αντιδράσεις. Εν τούτοις για τους Ορθόδοξους δεν σημαίνει ότι τα ανθρώπινα όντα είναι εξελιγμένοι χιμπατζήδες. Απλά σημαίνει ότι το ανθρώπινο σώμα και εκείνο του χιμπατζή έχουν κοινό μοντέλο. Όσοι όμως πιστεύουν στο Θεό και στην αιώνια και αθάνατη ψυχή, ξέρουν ότι άλλο πράγμα είναι το ανθρώπινο σώμα και άλλο η ανθρώπινη ύπαρξη.

    Τέλος·     τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι όλοι μας έχουμε κοινό δημιουργό. Στις ομοιότητες μεταξύ «πρωτευόντων» και ανθρωπίνων υπάρξεων, στις οποίες οι άθεοι επιστήμονες βλέπουν την ευκαιρία να αρνηθούν το χέρι του Θεού, εμείς αντίθετα βλέπουμε το χέρι του Θεού. Δεν υπάρχει λόγος να παραβλέπουμε τις προφανείς ομοιότητες μεταξύ των σωμάτων των ζώων και των σωμάτων των ανθρώπων. Μας λένε, π.χ. οι ειδικοί, ότι περίπου κατά 98% τα DNA των χιμπατζήδων και των ανθρώπων είναι ακριβώς τα ίδια. Αυτό εμάς δεν μας εκπλήσσει. Η διαφορά μας έγκειται στο ότι ο άνθρωπος έχει αιώνια και αθάνατη ψυχή, τα ζώα δεν έχουν. Με άλλα λόγια, η κύρια διαφορά δεν βρίσκεται στο σώμα ή στην νοημοσύνη, αλλά στο πνεύμα· όχι στις εξωτερικές εκφάνσεις της υπάρξεως, αλλά στο μέσα κόσμο.

    Συμπέρασμα.
    Ο Δαρβίνος έχει κατηγορηθεί για πολλά πράγματα. Σίγουρα δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την απιστία, που κυριαρχεί στην Ευρώπη. Σήμερα, τα γκάλοπ μας δείχνουν, ότι τα κράτη της Ευρώπης είναι τα πιο άθεα στον κόσμο· μόνο το 14% των Εσθονών, το 17% των Σουηδών, το 18% των Δανών, το 20% των Νορβηγών, το 21% των Τσέχων, το 25% των Γάλλων, κτλ θεωρούν την θρησκεία ως κάτι σημαντικό στη ζωή τους.

    Ο Δαρβίνος έχει ακόμα κατηγορηθεί ως συντελεστής της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, ο οποίος θεώρησε κάποιες φυλές ανθρώπων ανώτερες από κάποιες άλλες, και επομένως οι «κατώτερες» φυλές μπορούσαν να σφαγιασθούν όπως τα μοσχάρια. Για τον Χίτλερ αυτό ήταν μια διαδικασία «φυσικής επιλογής».

    Έχει κατηγορηθεί και για τον Λένιν και τον Στάλιν, οι οποίοι αποφάσισαν ότι, αφού οι ανθρώπινες υπάρξεις δεν είναι τίποτα παραπάνω από ζώα, όσοι τους ήταν ανεπιθύμητοι, (δηλ. αυτοί, που δεν συμφωνούσαν με τις αφηρημένες ψευδο-κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες τους), μπορούσαν να εξοντωθούν μαζικά. Αυτό επίσης θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος «φυσικής επιλογής». Τι θα μπορούσαμε να πούμε γι’ αυτά;

    Αν και ο Δαρβίνος προσωπικά είχε χάσει την πίστη του, καμιά από τις παραπάνω αιτιάσεις δεν μπορεί να αποδοθεί κατ’ ευθείαν και αποκλειστικά σ’ αυτόν. Αυτός, στον οποίο πρέπει να εστιασθεί η ευθύνη είναι ο «Δαρβινισμός». Ο Δαρβίνος ήταν απλά ένας εκπρόσωπος της κοινωνίας και της κουλτούρας, στην οποία έζησε και η οποία δεν πίστευε στον Θεό, αλλά αντικείμενο λατρείας της είχε τον άνθρωπο. Αν ο Δαρβίνος ζούσε σε μια κοινωνία, που πίστευε στο Θεό και όχι σε ένα κόσμο ουμανιστικό και άθεο, όπου ο πεπτωκός άνθρωπος έχει ειδωλοποιηθεί και η απατηλή «πρόοδος» και «λογική» του λατρεύονται σαν θεότητες, δεν θα είχε φτάσει στα συμπεράσματα των θεωριών του. Ο Δαρβίνος, όπως και ο Χίτλερ και ο Λένιν μετά απ’ αυτόν, υπήρξε προϊόν μιας εξελικτικής πορείας, που είχε αρχίσει 800 χρόνια πριν από την εποχή του· της εξελίξεως του δυτικού ρασιοναλισμού, της πίστεως δηλαδή, αποκλειστικά στην πεπτωκυία και ολισθηρή ανθρώπινη λογική.

    Ο Δαρβίνος έχασε την πίστη του· αναρωτιόμαστε εν τούτοις, αν η πίστη, που έχασε, υπήρξε ποτέ γνήσια. Αν ήταν αληθινή, θα είχε δει τη δημιουργία, την οποία σ’ όλη του τη ζωή μελετούσε κάτω από εντελώς διαφορετικό φως. Αυτή στάθηκε η τραγωδία του· ο Δαρβίνος υπήρξε ένα θύμα· θύμα της εξελίξεως της Δύσεως, της εξελίξεως της αθεΐας. Θα ήταν πολύ καλύτερα γι’ αυτόν, αν είχε πάρει τον δρόμο της επιστροφής από την εχθρική προς την Εκκλησία κοινωνία και κουλτούρα, μέσα στο πλαίσιο των οποίων είχε γεννηθεί, προς την κοινωνία και την κουλτούρα της Εκκλησίας, όπως την βίωσαν οι τρεις μεγάλοι επιστήμονες και σοφοί άνδρες, οι Τρεις Ιεράρχες, των οποίων την μνήμη επιτελούμε σήμερα.

 

Πρωτοπρεσβ. Π. Ανδρέας Philips

«ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ» 16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ-1ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ 2010

 

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ