# Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς Τα έσχατα, σύμφωνα με τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς

23 Φεβ 202

Γράφει η “Ερατώ”

Τα έσχατα σε κάθε εποχή, για κάθε άνθρωπο

---

«Κανείς λαός δεν μπορεί να αμαρτάνει ενάντια στο νόμο του Θεού και να ζήσει εν ειρήνη. Η αμαρτία αποτελεί παράγοντα πολέμου, όσο κι αν ένας αμαρτωλός λαός αποδείχτηκε φιλειρηνικός, ο πόλεμος γι’αυτόν θα έρθει…».

Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, από το βιβλίο «Πόλεμος και Βίβλος».

Η καθημερινότητά μας  τα τελευταία –πολλά- χρόνια έχει κατακλυστεί από κοσμοϊστορικά γεγονότα, επί το πλείστον δυσάρεστα. Έντονα καιρικά φαινόμενα, ‘πανδημίες’-επιδημίες, θάνατοι ξαφνικοί ή από φοβερά δυστυχήματα, πόλεμοι κοντά ή μακριά από τη γειτονιά μας, ψήφιση αντισυνταγματικών έως και ανήθικων-αντίχριστων νομοσχεδίων.

Άραγε όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας προμηνύουν το τέλος; Τα έσχατα χρόνια της Αποκάλυψης;

Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς, «η Αποκάλυψη είναι βιβλίο, το οποίο, νομίζω, έχει προφητική σημασία για όλες τις γενιές των χριστιανών μέχρι το τέλος του χρόνου. Γι’ αυτό κάθε γενιά εφάρμοζε το νόημα αυτού του βιβλίου στην εποχή της. Αφού σε κάθε εποχή ξεσηκωνόταν εναντίον της πίστης του Χριστού και από κάποιος δράκος. Και πάντα, ο παντοδύναμος Χριστός παρέμενε νικητής επάνω σε κάθε τέρας που εμφανιζόταν μέσα στην Αποκάλυψη».

«Έτσι γινόταν σε όλους τους αιώνες και έτσι θα είναι και στον τελευταίο αιώνα, πριν την Κρίση του Θεού. «Ούτοι μετά του αρνίου πολεμήσουσι, και το αρνίον νικήσει αυτούς ότι κύριος κυρίων εστί και βασιλεύς βασιλέων» (Απ. 17, 14). Ο Χριστός είναι που εδώ παρουσιάζεται ως Αμνός. Εμείς κάνουμε πνευματικό πόλεμο, του οποίου η νίκη είναι εκ των προτέρων εγγυημένη από τον ίδιο τον Θεό και προφητευμένη και προβλεπόμενη και κατοχυρωμένη».

«Αυτός είναι ο τελευταίος πόλεμος; Ποιος ξέρει; Αφού Αυτός είπε: «περί δε της ημέρας εκείνης και ώρας ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών, ει μη ο πατήρ μου μόνος» (Ματθ. 24, 36). Εάν αυτός είναι ο τελευταίος για τον Χριστό και εναντίον του Χριστού; Ε, ας είναι! Εάν είναι ο τελευταίος, ακριβώς γι’αυτό να χαιρόμαστε και να ευφραινόμαστε!».

Άλλωστε, η πρώτη κρίση του Θεού για κάθε άνθρωπο έρχεται τη στιγμή της κοίμησής του. Ο ίδιος ο Άγιος Απόστολος των εθνών Παύλος συμβούλευε τους πιστούς που, εναγωνίως, περίμεναν τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, να συνεχίζουν κανονικά τη ζωή τους, εφόσον δε γνωρίζουμε το χρόνο κατά τον οποίο Αυτή θα γίνει.

Ως συνειδητοί, λοιπόν, ορθόδοξοι χριστιανοί οφείλουμε να είμαστε πάντοτε προετοιμασμένοι, εν μετανοία και εξομολογήσει. Προετοιμασμένοι, με μνήμη θανάτου και καθαροί, για την ώρα της κοίμησης και συνάντησής μας με τον Αρχηγό της Ζωής, τον αγαπημένο μας Πατέρα και την γλυκιά Μητέρα μας. Τα υπόλοιπα ας αφήσουμε στα χέρια Εκείνου. «Και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα».

* Από το βιβλίο «Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται», σελ. 286-288, «Επιστολή στην αδερφότητα του ‘Αγίου Ιωάννου’ για τα αποκαλυπτικά φαινόμενα της εποχής μας»

 

Η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου π . Θεοδώρου Ζήση ΑΠΟ ΚΑΤΑΝΥΞΗ

 

Η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου

24 Φ

Τά δύο ἅρματα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου…

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

---

06/02/2022

1. Ἀνεξάντλητος ὁ πλοῦτος τῆς πατερικῆς σοφίας

Ἀνεξάντλητος εἶναι ὁ πλοῦτος τῆς πατερικῆς σοφίας, γιατί αὐξάνει ἀπό τήν ἀμείωτη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Πολλές φορές βρισκόμαστε οἱ κληρικοί στή δύσκολη θέση κατά τό κήρυγμα τοῦ θείου λόγου μέσα στούς ναούς νά ἐπαναλαμβάνουμε τά ἴδια πράγματα κάθε χρόνο, κατά τίς σταθερά ἐπαναλαμβανόμενες ἑορτές καί τίς σταθερά ἀναγινωσκόμενες εὐαγγελικές καί ἀποστολικές περικοπές.

Αὐτό δέν πρέπει νά μᾶς ἀποθαρρύνει, διότι ἐκτός τοῦ ὅτι ἡ μνήμη τῶν ἀνθρώπων ἐξασθενεῖ καί λησμονεῖ τό πλεῖστον τῶν λεγομένων, καί γι᾽ αὐτό εἶνα ἀπαραίτητη ἡ ὑπόμνηση, τό ξαναζωντάνεμα ὅσων ἔχουν ἀτονήσει, ἔχουμε ἐπιπλέον οἱ Ὀρθόδοξοι τόν ἀνεκτίμητο καί μοναδικό πλοῦτο τῶν πατερικῶν ἑρμηνευτικῶν συγγραμμάτων ὡς πηγή ἀνεφοδιασμοῦ, ὅταν οἱ δικές μας πενιχρές δυνάμεις φαίνεται ὅτι ἔχουν ἐξαντληθῆ καί δέν ἐπαρκοῦν γιά νέες ἑρμηνευτικές ἤ ποιμαντικές προσεγγίσεις.

Ὅπως οἱ μεταλλωρύχοι χαίρουν καί πανηγυρίζουν, ὅταν ἀνακαλύψουν πλούσια κοιτάσματα εὐγενῶν καί πολυτίμων μετάλλων, ἔτσι πρέπει νά χαίρουμε οἱ πιστοί, ὅταν ἐντοπίζουμε πνευματικούς θησαυρούς στό ἀκένωτο καί ἀνεξάντλητο χρυσωρυχεῖο τῶν Πατερικῶν συγγραμμάτων.

Ἐχάρη πολύ καί ὁ γράφων, ἀλλά καί τό ἐκκλησίασμα τοῦ μικροῦ ἱεροῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου στήν Θεσσαλονίκη κατά τά κήρυγμα τῆς Κυριακῆς τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, ὅταν τούς παρουσίασα μία ὡραία εἰκόνα πού χρησιμοποιεῖ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, γιά νά τονίσει τήν δύναμη καί τήν σωτηριώδη ἀποτελεσμαστικότητα τῆς ταπείνωσης, ὡς καί τήν καταστροφική πνευματική δύναμη τῆς ὑπερηφάνειας.

Εἶναι βέβαια γνωστό ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶναι ὁ καλύτερος ἑρμηνευτής τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἰδιαίτερα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἡ πρός τόν ὁποῖο πνευματική ταύτιση καί συγγένεια εἶναι ἐντυπωσιακή. Αὐτό ἔχει πολλάκις καί πολλαχοῦ τονισθῆ καί στίς πηγές καί στή βιβλιογραφία¹. Ἐξ ἴσου σημαντικές καί ἐμπνευσμένες εἶναι καί οἱ ἑρμηνεῖες πού ἔχει κάνει σέ ὅλα σχεδόν τά βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς μέ εἰδικά ἑρμηνευτικά Ὑπομνήματα, ἀλλά καί μέ ὁμιλίες σέ δύσκολα χωρία ἤ σέ πρόσωπα καί γεγονότα. Ἀπό τά τέσσερα εὐαγγέλια ἔχει ἑρμηνεύσει μέ ἐνενήντα (90) ὁμιλίες τό κατά Ματθαῖον Ἅγιο Εὐαγγέλιο καί μέ ὀγδόντα ὀκτώ (88) τό κατά Ἰωάννην. Στά ἄλλα δύο εὐαγγέλια, τό κατά Μᾶρκον καί τό κατά Λουκᾶν, δέν μᾶς ἔχει ἀφήσει ὁμιλίες, προφανῶς λόγῳ τῆς κατά τό μέγιστο μέρος ταυτίσεως τοῦ περιεχομένου των μέ τό κατά Ματθαῖον Ἅγιο Εὐαγγέλιο. Χρησιμοποιεῖ ὅμως καί αὐτά στίς ποικίλου περιεχομένου ὁμιλίες του.

2. Δύο ἅρματα συρόμενα ἀπό α) ἀρετή καί ὑπερηφάνεια, β) ἁμαρτία καί ταπείνωση

Στήν παραβολή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, πού τήν διασώζει ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς², ἔχει ἀρκετές ἀναφορές. Ἡ πιό ἐντυπωσιακή πάντως καί διδακτική εἶναι αὐτή στήν ὁποία χρησιμοποιεῖ τό παράδειγμα τῶν δύο ἁρμάτων μέ ἐντυπωσιακή πλοκή. Βρίσκεται στό ἔργο του. Περί ἀκαταλήπτου. Πρός τούς Ἀνομοίους, στόν πέμπτο λόγο, ὅπου ἀφοῦ στήν ἀρχή μέ θεολογικά ἐπιχειρήματα καταρρίπτει τίς θέσεις τῶν αἱρετικῶν Ἀνομοίων, πού ἰσχυρίζονταν ὅτι γνωρίζουν ἀκόμη καί τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ, κατακλείει τόν λόγο μέ σύσταση πρός τούς ἀκροατάς νά προσευχηθοῦν στόν Θεό νά τούς φωτίσει, ὥστε νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν πλάνη. Προβάλλει δυνατά τήν δύναμη τῆς προσευχῆς, ἀκόμη καί τοῦ πιό ἁπλοῦ καί πτωχοῦ ἀνθρώπου, καί στή συνέχεια ἀντιμετωπίζει τήν ἔνσταση πού προβάλλουν πολλοί ὅτι «ἐγώ δέν ἔχω παρρησία γιά νά προσευχηθῶ καί νά μέ ἀκούσει ὁ Θεός, γιατί εἶμαι ἁμαρτωλός». Θεωρεῖ ὅτι αὐτή ἡ εὐλάβεια εἶναι σατανική, γιατί ἀποκλείει τό πλησίασμά μας πρός τόν Θεό. Ἀκόμη καί ἄν ἔχει κανείς πολλά ἁμαρτήματα, καί μόνο αὐτή ἡ συνείδηση τῆς ἁμαρτωλότητος δημιουργεῖ πολλή παρρησία πρός τόν Θεό. Καί γιά νά δείξει πόση δύναμη ἔχει ἡ προσευχή τῶν ἁμαρτωλῶν, ὅταν ἀναγνωρίζουν τήν ἁμαρτωλότητά τους, καί πόσο ἀνίσχυρη εἶναι ἡ προσευχή τῶν ἐναρέτων, ὅταν συνδέεται μέ ὑπερηφάνεια, συμβουλεύει στόν ἀκροατή νά κατασκευάσει μέ τόν νοῦ του δύο ἅρματα· στό ἕνα νά ζέψει τήν ἀρετή μέ τήν ὑπερηφάνεια καί στό ἄλλο τήν ἁμαρτία μέ τήν ταπείνωση. Θά δεῖ τότε τό ἅρμα τῆς ἁμαρτίας νά προηγεῖται ἀπό τό ἅρμα τῆς ἀρετῆς, ὄχι γιατί ἡ ἁμαρτία εἶναι πιό δυνατή ἀπό τήν ἀρετή, ἀλλά λόγῳ τῆς δύναμης πού ἔχει ἡ συνεζευγμένη ταπείνωση, ἐνῶ ἀντίθετα τό ἅρμα τῆς ἀρετῆς νά μένει πίσω, ὄχι γιατί εἶναι ἀδύνατη ἡ ἀρετή, ἀλλά λόγῳ τοῦ βάρους καί τοῦ ὄγκου τῆς ὑπερηφάνειας. Γιατί, ὅπως ἡ ταπείνωση, λόγῳ τοῦ ὑπερβολικοῦ ὕψους της, νικᾶ τήν βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας καί κατορθώνει νά ἀνεβεῖ καί νά φθάσει στόν οὐρανό, ἔτσι καί ἡ ὑπερηφάνεια λόγῳ τοῦ μεγάλου βάρους καί τοῦ ὄγκου της, κατορθώνει καί νικᾶ τήν ἐλαφρότατη ἀρετή καί τήν τραβᾶ πρός τά κάτω. Εἶναι ἀνεπανάληπτος ὁ χρυσοστομικός λόγος: «Καί ἵνα μάθῃς, ὅσον ἐστίν ἀγαθόν μηδέν μέγα περί ἑαυτοῦ φαντάζεσθαι, ἅρματα δύο ποίησον τῷ λόγῳ, ζεῦξον δικαιοσύνην καί ἀπόνοιαν, καί ἁμαρτίαν μετά ταπεινοφροσύνης, καί ὄψει τό ζεῦγος τῆς ἁμαρτίας προλαμβάνον τήν δικαιοσύνην, οὐ παρά τήν οἰκείαν δύναμιν, ἀλλά παρά τήν ἰσχύν τῆς συζύγου ταπεινοφροσύνης, κἀκεῖνο πάλιν ἐλαττούμενον, οὐ παρά τήν ἀσθένειαν τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά παρά τό βάρος καί τόν ὄγκον τῆς ἀπονοίας. Ὥσπερ γάρ ἡ ταπεινοφροσύνη διά τό ὑπερβάλλον αὐτῆς ὕψος τῆς ἁμαρτίας νικᾷ τήν βαρύτητα, καί φθάνει πρός τόν οὐρανόν ἀναβῆναι, οὕτω καί ἡ ἀπόνοια, διά τό πολύ βάρος αὐτῆς καί τόν ὄγκον ἰσχύει καί τῆς κουφοτάτης δικαιοσύνης περιγενέσθαι, καί καθελκύσαι κάτω ῥᾳδίως αὐτήν».

Τό ὅτι τό ζεῦγος ἁμαρτία καί ταπείνωση εἶναι ἰσχυρότερο μᾶς τό διδάσκει ἡ παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου. Ἔζεψε ὁ Φαρισαῖος τήν ἀρετή μέ τήν ὑπερηφάνεια μέ τό νά πεῖ «ὅτι οὐκ εἰμί ὡς οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, πλεονέκται, οὐδέ ὡς οὗτος ὁ τελώνης». Εἶναι φανερή ἡ μανία του· δέν χόρτασε τήν ὑπερηφάνειά του ἰσχυριζόμενος ὅτι εἶναι καλύτερος ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους τοῦ κόσμου, ἀλλά παρέλαβε καί τόν πλησίον ἱστάμενο τελώνη. Καί ἐκεῖνος δέν ἀπέκρουσε τίς ὕβρεις, δέν πόνεσε γιά τήν κατηγορία, ἀλλά δέχθηκε μέ εὐγνωμοσύνη τά λεχθέντα. Καί ἔτσι τό βέλος τοῦ Φαρισαίου ἔγινε γι᾽ αὐτόν φάρμακο καί θεραπεία, ὁ ὀνειδισμός ἐγκώμιο, καί ἡ κατηγορία στέφανος.

Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι μεγάλο καλό, γιατί συντελεῖ στό νά μήν πληγωνόμαστε ἀπό τίς εἰρωνεῖες, οὔτε νά γινόμαστε θηρία, ὅταν μᾶς ὑβρίζουν. Μπορεῖ κανείς καί μέ τή στάση αὐτή νά καρπωθεῖ μεγάλα ἀγαθά, ὅπως ἔγινε μέ τόν Τελώνη. Δέχθηκε τούς ὀνειδισμούς καί ξεφορτώθηκε τά ἁμαρτήματα· μέ τό νά πεῖ «Ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» κατέβηκε ἀπό τό ναό δικαιωμένος, ἀντίθετα μέ τό Φαρισαῖο. Τά λόγια ἐνίκησαν τά ἔργα, τά ρήματα τίς πράξεις. Γιατί ὁ μέν Φαρισαῖος πρόβαλε τήν ἀρετή του, τήν νηστεία καί τά δέκατα τῶν προσφορῶν του· ὁ δέ Τελώνης μόνον λόγια καί ἀπηλλάγη ἀπό ὅλα τά ἁμαρτήματα: «Λόγοι περιεγένοντο ἔργων, καί ρήματα πράξεις ἐνίκησαν. Ὁ μέν γάρ δικαιοσύνην προεβάλετο καί νηστείαν καί δέκατα· οὗτος δέ ρήματα εἶπε ψιλά καί πάντα ἀπέθετο τά ἁμαρτήματα». Ὁ Θεός βέβαια δέν ἄκουσε μόνο τά λόγια, ἀλλά κατάλαβε καί τήν ἐσωτερική διάθεση πού τόν κινοῦσε, τήν συντριβή καί τήν ταπείνωση καί γι᾽ αὐτό τόν ἐλέησε καί τόν συγχώρησε. Καί γιά νά μήν παρεξηγήσει κάποιος ἀκροατής τά λεγόμενά του καί ἀθωώσει τήν ἁμαρτία, λέγει ὁ Χρυσόστομος ὅτι «ταῦτα λέγω οὐχ ἵνα ἁμαρτάνωμεν, ἀλλ᾽ ἵνα ταπεινοφρονῶμεν»³.

Φαίνεται ὅτι ἡ χρυσοστομική αὐτή διδασκαλία ἦταν γνωστή στόν ὑμνογράφο τοῦ κανόνος τῆς Κυριακῆς τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, πού εἶναι ἕνας ἀπό τούς πολλούς Γεωργίους, πού ἔγραψαν κανόνες τήν ἐποχή τῶν Στουδιτῶν. Σέ δύο τροπάρια τῆς πέμπτης ᾠδῆς χρησιμοποιεῖ τήν ἴδια ἤ παρεμφερῆ εἰκόνα. Στό ἕνα λέγει ὅτι ὁ δρόμος τῆς δικαιοσύνης (=ἀρετῆς) ἀποδείχθηκε γιά τόν Φαρισαῖο ἄδειος, γιατί συνέζευξε μέ τή δικαιοσύνη τήν οἴηση, ἐνῶ ὁ Τελώνης εἶχε συνέμπορο στήν ὑψοποιό ἀρετή τήν ταπείνωση: «Δικαιοσύνης δρόμος κενός ἤλεγκται, συζεύξας ἐν αὐτῷ ὁ Φαρισαῖος τήν οἴησιν, αὖθις δέ Τελώνης ὑψοποιῷ ἀρετῇ κτησάμενος συνέμπορον τήν ταπείνωσιν».

Τό ἑπόμενο τροπάριο ἔχει ἄλλη, παρηλλαγμένη ἀλλά συγγενῆ εἰκόνα· ὁ Φαρισαῖος πάνω στό ἅρμα τῶν ἀρετῶν νόμιζε ὅτι θά φθάσει γρήγορα στό τέρμα, ἀλλά ὁ Τελώνης πεζός προσπέρασε ἀπό τά πλάγια τό ἅρμα καί ἔφθασε δίκαια πρῶτος, γιατί συνέζευξε μέ τόν οἶκτο τήν ταπείνωση: «Ἁρματηλάτης ἐν ἀρεταῖς ᾤετο δραμεῖν Φαρισαῖος, ἀλλά πεζός παρακλιδόν ἅρμα διαθέων καλῶς προέλαβε, συζεύξας Τελώνης οἴκτῳ τήν ταπείνωσιν».

3. Μιμούμαστε τίς ἀρετές καί τοῦ Φαρισαίου καί τοῦ Τελώνη. Ἀποφεύγουμε τίς κακίες τους

Τό ἅρμα τῶν ἀρετῶν συνοδευόμενο ἀπό οἴηση, καύχηση, ὑπερηφάνεια, ἐξουθένωση τῶν ἄλλων δέν εἶναι ἀσφαλές μέσο γιά τό ταξείδι μας πρός τήν αἰωνιότητα. Ἐνῶ μέσα στίς δυσκολίες τῆς πεζοπορίας μας, ἔστω καί ἄν σκοντάφτουμε καί ἁμαρτάνουμε, θά φθάσουμε στό τέρμα τῆς πορείας ἔχοντας συνοδό μας τήν ταπείνωση. Ἀπαντώντας μάλιστα ὁ ὑμνογράφος στόν φόβο τῆς παρεξηγήσεως πού ἐξέφρασε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅτι δηλαδή δέν πρέπει νά νομίσουμε ὅτι τό παράδειγμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ Τελώνη μᾶς προτρέπει νά ἁμαρτάνουμε, ἀντίθετα μᾶς προτρέπει ἁπλῶς νά ταπεινοφρονοῦμε, στό πρῶτο τροπάριο τῆς ᾠδῆς πού ἀναφέραμε συνιστᾶ νά μιμηθοῦμε τοῦ Φαρισαίου τίς ἀρετές καί τοῦ Τελώνη τήν ταπείνωση, ἀποφεύγοντας καί μισοῦντες τό κακό καί τῶν δύο· τήν ὑπερηφάνεια τοῦ Φαρισαίου καί τά ἁμαρτήματα τοῦ Τελώνη: «Τοῦ Φαρισαίου τάς ἀρετάς σπεύσωμεν μιμεῖσθαι, καί ζηλοῦν τήν τοῦ Τελώνου ταπείνωσιν, τό ἐν ἑκατέροις μισοῦντες ἄτοπον, ἀπόνοιαν καί λύμην τῶν παραπτωμάτων». Γι᾽ αὐτό ἔχει μέν δίκαιο ὁ συντάκτης τοῦ κειμένου τοῦ συναξαρίου τῆς Κυριακῆς τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, ἰσχυριζόμενος ὅτι εἶναι προτιμότερο νά ἁμαρτάνει κανείς καί νά ἐπιστρέφει, παρά νά εἶναι ἐνάρετος καί νά ἐπαίρεται, πρέπει ὅμως νά προστεθεῖ ὅτι ἄριστο εἶναι οὔτε νά ἁμαρτάνει κανείς οὔτε νά ἐπαίρεται, νά κατορθώνει τίς ἀρετές καί συγχρόνως νά εἶναι ταπεινός. Εἰς τό «κρεῖσσόν ἐστι ἁμαρτάνοντα ἐπιστρέφειν ἤ κατορθοῦντα ἐπαίρεσθαι» τοῦ συναξαρίου πρέπει νά προσταθεῖ τό «κράτιστόν ἐστι κατορθοῦντα μή ἐπαίρεσθαι, ἀλλά ταπεινοφρονεῖν». Εἶναι ὄντως πολύ τραγικό νά ἐπιτελεῖ κανείς ἔργα ἀρετῆς καί ἁγιότητος ἀξιομίμητα καί νά τά χάνει ὅλα, νά μένει μέ ἄδεια χέρια, λόγῳ τῆς ὑπερηφανείας, ἀφοῦ κατά τόν αὐτό ὑμνογράφο «ἐξ ἀπονοίας κενοῦται πᾶν ἀγαθόν, ἐκ δέ ταπεινώσεως καθαιρεῖται πᾶν κακόν»⁴.

• 1. Βλ. Σχετικῶς Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδωρου Ζηση, Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Πατερική θεώρηση, Θεσσαλονίκη 2004, ἐκδόσεις «Βρυέννιος».
• 2. Λουκᾶ 18, 10-14.
• 3. Περί Ἀκαταλήπτου, Πρός Ἀνομοίους, 5, 6-7, PG 48, 743-746.
• 4. Κανών Κυριακῆς Τελώνου καί Φαρισαίου, ᾠδή α´.

Γέροντας Θεόκλητος Διονυσιάτης, ο λόγιος Αγιορείτης του 20ου αιώνα (1916 – 2006)

20 Ιανουαρίου 2011

Ιωσήφ Μοναχού Διονυσιάτου

Το γέννημα της περιφήμου Ναυπάκτου, αλλά και το βλάστημα και θρέμμα της Ιεράς Μονής Διονυσίου, αλλά και το καύχημα ολοκλήρου του αγιορειτικού κόσμου.
Νέος 25 περίπου ετών, απόφοιτος ανωτάτων σπουδών, αφού προηγουμένως σύμφωνα με τους νόμους ετέλεσε την στρατιωτικήν του θητεία, υπακούοντας στην φωνήν της πατρίδος επιτάσσεται ξανά κατά τον φοβερόν εκείνον πόλεμον του 40, όπου και με ανδρείο πατριωτικό φρόνημα προχωρά στην πρώτη γραμμή. Μέχρι τότε δεν είχεν την κλήσιν προς τον Μοναχισμόν. Όμως ο Πανάγαθος, όπου τον επέλεξεν εκ κοιλίας μητρός, αφού με θαυματουργικόν τρόπον διέσωσεν την ζωήν συγχρόνως του χάρισε τόσον την κλήσιν όσον και την πρόσκλησιν ν΄ αφιερωθή στον Θεόν. Υπόσχεται λοιπόν την τελείαν αποταγήν.Με την κατάληψιν της ταλαιπώρου πατρίδος μας, από τα σιδερόφρακτα στρατεύματα του Χίτλερ, διαλύεται εξ ανάγκης ο τακτικός στρατός μας. Έτσι λοιπόν εν μέσω ακόμα του φοβερού πολέμου δρομαίος ο νέος ως διψώσα έλαφος τρέχει στο Περιβόλι της Θεοτόκου.
Δεν άργησε να πληροφορηθή, ότι τόπος της μετανοίας του είναι η ευαγής Ιερά Μονή Διονυσίου και Γέροντάς του ο λόγιος και φημισμένoς ηγούμενος Γαβριήλ.
Ο διακριτικός και σοφός εκείνος Γέροντας, δεν άργησεν να εννοήση ότι ο νέος δόκιμος Θεόδωρος, θ΄ αποτελέση σκεύος εκλογής, φως της Μονής, αλλά και ολοκλήρου του Αγίου Όρους και της Εκκλησίας εν γένει. Γι΄ αυτό και πολύ γρήγορα σε ηλικίαν 27 ετών (1943) τον έκειρε μεγαλόσχημον Μοναχόν.
Ως υποτακτικός διέπρεψε. Υπηρέτησε στο μαγειρείο, στην τράπεζα, το αρχονταρίκι, στο αντιπροσωπείο της Μονής ως κονακτζής, στο μετόχι Μονοξυλίτης κ.λπ. Όμως δεν άργησε να αποκαλυφθή και το συγγραφικό του τάλαντο.
Στην προκειμένην περίπτωσιν, βρήκε δίπλα του τον λόγιον διακριτικόν γέροντά του Γαβριήλ, ο οποίος τον υποβοήθησε να καλλιεργήση το δοθέν τάλαντο.
Κατ’ αρχήν ύστερα από μια σκληρή δοκιμασία στα κατώτερα διακονήματα, με απόφαση της Ι. Συνάξεως τον προχειρίζει προϊστάμενον, αργότερα δε και αντιπρόσωπον της Μονής παρά τη Ιερά Κοινότητι.
Δυστυχώς ο επώδυνος εκείνος πόλεμος του 40΄ αποφέροντας γενικήν παρακμήν της πατρίδος δεν άφησεν ανεπηρέαστον και το Άγιον Όρος. Αρκεί μόνον να αναφέρουμε ότι εννέα από τις είκοσι Μονές ακολουθούσαν ιδιόρρυθμο σύστημα , δείγμα σοβαρής παρακμής οργανωμένου μοναχισμού, παρόλο ότι και σ’ αυτά τα ιδιόρρυθμα διέπρεψε μεμονωμένα πλήθος μοναχών.
Πλαστά αλλά και πραγματικά σκάνδαλα κυκλοφορούσαν ανά το πανελλήνιον εις βαθμόν όπου ο ιερός ημών τόπος παρεξηγήθηκε από πολλούς και μάλιστα από την ανωτέραν τάξιν.

 

Η Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου, Αγίου Όρους.

Με την παρότρυνση τότε του σοφού Γέροντος Γαβριήλ προβαίνει ο Μον. Θεόκλητος στην συγγραφήν του πρώτου αξιόλογου έργου του, δηλαδή του βιβλίου «Μεταξύ ουρανού και γής». Το βιβλίον αυτό, με τόσο γλαφυρό και λογοτεχνικό ύφος, παρουσιάζει το κάλλος του αγιορειτικού μοναχισμού, σε βαθμό ώστε δεν άργησε να φθάση και στις ανώτερες πολιτικές αρχές. Αποτέλεσμα ήταν να βραβευθή από την Ακαδημίαν Αθηνών. Έτσι λοιπόν, γίνεται ο νεαρός λόγιος αιτία προβολής αλλά και θετικών σχολίων του Αγιωνύμου Όρους και κατ’ επέκτασιν του μοναχισμού.
Το βιβλίον όμως αυτό ήταν και η καλή απαρχή . Έκτοτε ο αείμνηστος λόγιος αυτός Μοναχός προέβη σε πλήθος αξιόλογων έργων, αλλά και άρθρων σ΄ όλα σχεδόν τα χριστιανικά έντυπα, αλλά και σε πολλές προφορικές διαλέξεις, κατόπιν προσκλήσεως υπό πολλών επισήμων. Κατά το έτος 1963 εωρτάσθη πανηγυρικά η χιλιετηρίς του Αγίου Όρους. Μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις, ο π. Θεόκλητος προσεκλήθη επισήμως, τόσο από το παλάτι, όσο και από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Την εποχήν εκείνην ετύγχανε η ταπεινότης μου να φοιτά εν Αθήναις. Δεν θα ξεχάσω τις γλαφυρές διαλέξεις του στην Ακαδημίαν Αθηνών, στο Πανεπιστήμιον, στην Αποστολικήν Διακονίαν και αλλού, οι οποίες ήσαν κατάμεστες κόσμου.
Στο Πανεπιστήμιο προσεκλήθη από τον αείμνηστον καθηγητήν Τωμαδάκην να ομιλήση για τον Γρηγόριον τον Παλαμάν. Στην Αποστολικήν Διακονίαν υπό των καθηγητών της Θεολογίας Αθηνών, οι οποίοι και προς τιμήν τους εκάθοντο στα έδρανον ωσάν μαθηταί να παρακολουθήσουν ένα καλόγηρον.
Εις τα πλαίσια των δραστηριοτήτων του, η αξιολογώτερη προσφορά του αειμνήστου Γέροντος ήταν στην Ιεράν Κοινότητα όπου επί σειράν ετών διηκόνησεν ως αντιπρόσωπος και πρωτεπιστάτης.
Η περίοδος 1965-1973 ήταν για το Αγιώνυμον Όρος αλλά και ολόκληρον την ορθοδοξίαν μία περίοδος φοβερής δοκιμασίας. Αυτήν την περίοδο Πατριάρχης ετύγχανε ο αείμνηστος Αθηναγόρας.
Δεν είμαι σε θέσιν να κρίνω αν εννοούσεν αυτά που έλεγεν ή αν =ταν ένας μεγάλος διπλωμάτης.
Αλλά και η διπλωματία στον χώρον της Εκκλησίας δεν έχει θέσιν και προ πάντων επί δογματικού επιπέδου. Κατ’ αρχήν προέβη κατά το 1965 εις την περιβόητον εκείνην άρσιν των αναθεμάτων του σχίσματος, πράγμα απαράδεκτον αφού πρώτα δεν ήρθησαν οι λόγοι του σχίσματος μεταξύ ορθοδόξου και δυτικής Εκκλησίας. Δεν έφτανε αυτό, κατεσκανδάλισε τους πιστούς και μάλιστα τους ευαίσθητους αγιορείτες με δηλώσεις τελείως ανορθόδοξες όπως π.χ. «ένωσις άνευ όρων και ορίων», «κάτω τα δόγματα», «τό δόγμα εναντιώνεται στην αγάπην» κ.λ.π.
Ανάστατοι οι αγιορείται προέβησαν οι πλείστοι εις την αποκοπήν του μνημοσύνου του Πατριάρχου. Αρκετοί και μάλιστα ευλαβείς μοναχοί αλλά απλοϊκοί, παρεσύρθησαν στον ζηλωτισμόν, όπου έκτοτε και μέχρι σήμερα διατηρείται στην Ι. Μ. Εσφιγμένου. Πολλές διαμαρτυρίες έγιναν και από τον ελλαδικόν χώρον και μεμονωμένα από το Άγιον Όρος.
Όμως η επίσημη εκπροσώπησις του Ιερού τόπου είναι η Ιερά Κοινότης. Την εποχήν όμως εκείνην σχεδόν όλοι οι αντιπρόσωποι ήσαν ολιγογράμματοι.
Όμως η θεία πρόνοια οικονόμησε να σταλή αντιπρόσωπος από την Ιεράν Μονήν Διονυσίου ο Μοναχός Θεόκλητος. Εκείνην την εποχήν Ιερά Κοινότης και Θεόκλητος εταυτίζοντο. Ευαίσθητος όπως ήταν σε θέματα πίστεως με δική του πρωτοβουλία η Ιερά Κοινότης με δηλώσεις και επιστολές που συνέτασσεν ο ίδιος ο π. Θεόκλητος ανέλαβεν την πρωτοβουλίαν του αγώνος· ένα μέν να διαμαρτύρεται αλλά και να ελέγχει κάθε είδους παρεκτροπών, άλλο δε να διαφωτίζη τους ευλαβείς απλοϊκούς αγιορείτες, ότι η Εκκλησία δεν χάθηκε όπως ασυστόλως εξεστόμιζαν πολλοί «ζηλωταί», όπου και προέβαλλαν πρόβλημα συνειδήσεως παραμονής εις την Εκκλησίαν. Ωσάν δε διέξοδον την προσκόλλησιν σε μία από τις πολλές ζηλωτικές παρατάξεις. Αλλο πρόσωπα άλλο Εκκλησία ως θεσμός.
Στον αγώνα αυτό πρωτοστάτης υπήρξεν ο αείμνηστος π. Θεόκλητος. Και όντως ο Πατριάρχης Αθηναγόρας απήλθε. Διαδέχεται ο ταπεινός Δημήτριος τον θρόνο. Κατευνάζει τους ευσεβείς· λείψανα όμως  του ζηλωτισμού παραμένουν μέχρι σήμερα. Εύχομαι οι σημερινοί να προσέξουν αλλά και διορθώσουν τα λάθη των παλαιοτέρων προς αποκατάστασιν της εσωτερικής ενότητος.
Αλλά σαν να μην έφθαναν τα δικά μας έρχεται τώρα η ρωσσική Εκκλησία με τη σειρά της και εξαγγέλλει κάτι το φοβερό· αποφασίζει την μετάδοσιν των Θείων Μυστηρίων στους παπικούς κατά το έτος 1970. Το γεγονός αυτό συνεκλόνησεν ολόκληρο το Άγιον Όρος και μάλιστα έντονο τυγχάνει στο Όρος και το ρωσσικό στοιχείο. Την Μονήν του Ρωσσικού συχνά πυκνά επισκέπτονται Ρώσσοι αρχιερείς και κληρικοί.  Εν συνεχεία περιοδεύουν σ’ ολόκληρο το Άγιον Όρος.
Πώς θα έχουμε κοινωνία μαζί τους; Τόσον ο π. Θεόκλητος, όσον και ο αείμνηστος Γέροντάς του, άλλη μεγάλη προσωπικότης του Αγίου Όρους αντέδρασαν αστραπιαία γραπτώς και προφορικώς αλλά και η ίδια η Ιερά Κοινότης διεμαρτυρήθη τη προτροπή του Ι.Μ.Δ. Θεοκλήτου.
Μάλιστα σε μίαν επίσημον επίσκεψιν μετά την εν λόγω απόφασιν του τότε Πατριάρχου Ποιμένος, ο αείμνηστος Θεόκλητος, ετόλμησε στην επίσημον προσφώνησιν  να ψέξει την εν λόγω αντι  ορθόδοξον ενέργειαν. Ενθυμούμαι ακόμα παρεπιμπτόντως και τον αείμνηστον Γέροντά μου Π. Χαράλαμπον, ηγούμενον τότε της Ιεράς Μονής Διονυσίου, σε μίαν επίσκεψιν ρώσων ιεραρχών στην Μονήν μας, με όλην του την απλότητα ετόλμησε και τους υπέβαλε σε πραγματική ψυχρολουσία, ψέγοντας αυτήν την πράξιν.
Πιστεύω ότι στην μετ’ ου πολύ ανάκλησιν της εν λόγω αποφάσεως συνετέλεσε κατά κύριον λόγον το Άγιον Όρος και μάλιστα η Ιερά Κοινότης με πρωτοβουλίαν του αειμνήστου Θεοκλήτου.
Κατά την περίοδο 89-90 Πρωτεπιστάτης Άγίου Όρους διετέλεσεν ο π. Θεόκλητος. Εκείνο το διάστημα μία ομάδα «ζηλωτών μοναχών» εκμεταλλευομένη την λειψανδρίαν της Ι. Μ. Δοχειαρίου, ηθέλησε κατά το πρότυπο της Εσφιγμένου να καταλάβη την Μονήν. Εγκατεβίωσαν εντός δήθεν ως διακονητές αλλά με αρχιτεκτονικόν σχέδιον, τόσον οι Δοχειαρίτες (μερικοί γέροι), όσο και οι ιεροκοινοτικοί… αγρόν ηγόρασαν. Όμως δεν διέλαθε της προσοχής του πανέξυπνου Πρωτεπιστάτου.
Συγκαλεί αμέσως σύναξιν και αποστέλλει αντιπροσωπείαν εις την Μονήν. Εκ των υστέρων απεδείχθη ότι στην τρίχαν (πού λένε) γλύτωσε η Μονή να πέση στα  χέρια των ζηλωτών. Καθώς ομολογούν οι τότε αντιπρόσωποι το επίτευγμα αυτό ανήκει εξ ολοκλήρου στον τότε Πρωτεπιστάτην Θεόκλητος Διονυσιάτην.
Αλλά είμαι υπόχρεος να θίξω και μίαν άλλην σοβαρήν πτυχήν της προσφοράς του αειμνήστου. Όταν ο π. Θεόκλητος ανέλαβε αντιπρόσωπος τα εννέα από τα είκοσι Μοναστήρια ήσαν ιδιόρρυθμα. Δεν γνωρίζω πόσο πόνεσε και προσευχήθηκε ώστε να αναλάβει την τόλμην της επανδρώσεως αλλά κοινοβιοποιήσεως των ιδιορρύθμων. Αποκορύφωμα ήταν η επί πρωτεπιστασίας του (1984-5), όπου αντιπρόσωπος ετύγχανε τότε η ταπεινότης μου, εξαγγέλλει πρώτον σ’ εμέναν το λίαν παράδοξον και τολμηρόν: Θα καλέσω εξαρχία για το Βατοπαίδι. Διστακτικός εγώ του απαντώ: «Γέροντα, εκεί μέσα είναι σφηκοφωλιά, πού να μπούμε πάνω τους;» Κι εκείνος με πεποίθηση στην Παναγία μας: «’Επειδή το θέλει η Παναγία μας θα συνεργήση». Πράγματι, μόνον ένα τεράστιον θαύμα μπορεί να χαρακτηριστή πώς η ισχυρή αλλά παρηκμασμένη Μοπνή Βατοπαιδίου μετετράπη σε πρωτότυπον κοινοβιακήν Μονήν. Και το έργον αυτό ανθρωπίνως κατά πρώτον λόγον ανήκει στον Μοναχόν Θεόκλητον.
Αυτά και πολλά άλλα ήσαν τα επιτεύγματα του αειμνήστου Γέροντος. Θα πείτε και ποιο ήταν το όπλο του. Όπλο του ήταν η πίστις αλλά και η πραγματική αφοσίωσίς του στην Κυρία μας Θεοτόκον, την οποίαν όλα του τα χρόνια αισθανόταν Μανούλλα του και κυριολεκτικά την λάτρευε.
Όπλο του Θεοκλήτου ήταν ακόμα η νοερά και αδιάλειπτος προσευχή την οποίαν καλλιεργούσε σ’ όλα του τα χρόνια. Μάλιστα, έγραψε και ειδικό βιβλίο περί νοεράς προσευχής.
Στα πλαίσια της προσφοράς του είναι και το σπουδαίο συγγραφικό έργο του. Αριθμούνται άνω των 70 περισπουδάστων συγγραμμάτων εκτός επιστολών, άρθρων, διαλέξεων κλπ. Μνημονεύω μόνο μερικά όπως το «Μεταξύ ουρανού και γής», «Γρηγόριος Παλαμάς»,  «?Αγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης», «Μαρία Μητέρα του Θεού», «Η αίρεσις των νεορθοδόξων», «Αθανάσιος ο Ιβηρίτης» κ.λ.π.
Επειδή όμως ο χώρος της ιστοσελίδας διαμαρτύρεται, περαιώνω (χωρίς να κλείσει μ’ αυτό το κεφάλαιο Θεόκλητος Διονυσιάτης), αφού κάμω μνείαν και του γεροντικού αλά οσιακού τέλους του Γέροντος.
Με τ’ ανωτέρω δεν προτίθεμαι να τον αγιοποιήσω ούτε να τον θεωρήσω αμέτοχον από ανθρώπινα σφάλματα· τουναντίον επειδή έζησα αρκετά μαζί του, του σημειώνω πολλά ανθρώπινα λάθη. Όμως και πάλιν η δόξα του Θεοκλήτου ήταν ότι εύκολα ανεγνώριζεν και ανακαλούσε τα σφάλματά του.
Έζησε τα τελευταία του χρόνια εφησυχάζων εις το κάθισμα των Αγίων Αποστόλων, ακριβώς έξω και απέναντι της Μονής Διονυσίου. Ασχολείτο κυρίως με την προσευχήν, την ανάγνωσιν και την συγγραφήν. Η τροφή του πάντα και σ’ όλα τα χρόνια λιτή και πολλάκις άγευστη.
Πέρασε στα τελευταία του δοκιμασίες με την υγεία του. Βγήκε έξω για νοσηλείαν, αλλά ο νόμος της φθοράς είναι ικανός για όλους. Επιστρέφει και μένει οριστικά εντός της Μονής και ζεί υποδειγματικά οσιακόν βίον. Την δε 7ην Ιανουαρίου 2006, ημέραν του προστάτου της Μονής Ιωάννου του Βαπτιστού και κατά την χαρμόσυνον ώραν όπου εψάλλετο ο πολυέλεος του Προδρόμου, παρέδωκεν ο αείμνηστος Γέροντας εις χείρας Θεού την οσίαν ψυχήν του.
Αιωνία αυτού η μνήμη.