Η έννοια του προσώπου, κατά την Ορθόδοξη Πατερική Θεολογία

Στην Ορθόδοξη Πατερική Θεολογία μας, δεσπόζει η έννοια του προσώπου. Ο άνθρωπος, κατά τους Πατέρες της ανατολής, είναι πρόσωπο, από τη στιγμή που κοινωνεί με τον Θεό, που είναι το Απόλυτο πρόσωπο, και με τους άλλους ανθρώπους. Ο αρχαίος εκκλησιαστικός συγγραφέας Τερτυλλιανός, θα πει πως «ένας Χριστιανός, σημαίνει κανένας Χριστιανός», θέλοντας να τονίσει μ' αυτό, πως Χριστιανός που δεν κοινωνεί με τους γύρω του, δηλαδή που δεν είναι πρόσωπο, αλλά άτομο, δεν μπορεί να είναι Χριστιανός. Άλλωστε, στην Ορθόδοξη Πατερική Γραμματεία, ο Παράδεισος, είναι η κατάσταση της τέλειας κοινωνίας προσώπων των αγιασμένων ανθρώπων, με τον Θεό και μεταξύ τους. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, θα πει χαρακτηριστικά: «Ὁ Παράδεισος, κατάστασίς ἐστιν, καθ' ἢν οἱ δίκαιοι ἑλλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ Βασιλείᾳ τοῦ Πατρὸς αὐτῶν καὶ θεῖο φῶς γεγονότες, ὥσπερ Θείου φωτὸς γεννήματα, τὸν Θεὸν ὥσπερ φῶς ὄψονται».

Αντίθετα η κόλαση, στην ορθόδοξη Θεολογία, είναι η κατάσταση απουσίας κοινωνίας προσώπων, όπου οι αμαρτωλοί, ως άτομα πλέον και όχι ως πρόσωπα, αδυνατούν να κοινωνήσουν, με τον Θεό και μεταξύ τους. Ο Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, είναι ιδιαίτερα κατηγορηματικός: «Κόλασίς ἐστιν, τὸ μὴ θεάσασθαι, ὁ εἰς τό τοῦ ἑτέρου πρόσωπο». Είναι συγκλονιστικό το γεγονός, πως εκφάνσεις αυτής της κόλασης, ζει ο άνθρωπος ήδη από αυτή την ζωή, είτε μέσα στον οικογενειακό χώρο, όταν απουσιάζει η αγάπη, είτε μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, όταν κυριαρχεί η αποξένωση και ο ατομικισμός και όταν δυστυχώς, γίνεται κανόνας ζωής, η θέση του Γάλλου υπαρξιστή Σαρτρ πως «οι άλλοι, είναι η κόλασή μου».

Για τους Πατέρες, ο άνθρωπος γίνεται πρόσωπο, από τη στιγμή που κάνει υπέρβαση του “εγώ” και δια της ταπεινοφροσύνης, κοινωνεί με τους γύρω του. Απ' αυτό συμπεραίνεται, πως ο άνθρωπος γίνεται πρόσωπο, από την στιγμή που πατάσσει την φιλαυτία, «τὴν ἄλογο φιλία πρὸς τὸ σῶμα», κατά τον Άγιο Συμεών το Νέο Θεολόγο.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Σαββαΐτης, στη Φιλοκαλία, υποστηρίζει πως ο Θεός, έδωσε στον άνθρωπο την ευκαιρία να είναι πρόσωπο, με δύο τρόπους. Από τη μια, με τη λογική ψυχή του, κοινωνούσε με τον πνευματικό κόσμο και δι’ αυτού, ανάγετο προς τον Θεό. Μ' αυτό τον τρόπο, έχοντας εμπειρία Θεού, κοινωνούσε σωστά και με τον συνάνθρωπό του. Από την άλλη, με τις αισθήσεις, κοινωνούσε με τον υλικό κόσμο και πάλι δι' αυτού, ανάγετο προς τον Θεό. Έχοντας, έτσι, αληθινή γνώση του Θεού και των όντων, είχε τέλεια, την ανάλογη μ' αυτά, κοινωνία.

Σύμφωνα μ' αυτόν τον φιλοκαλικό Πατέρα της Ανατολής, το προπατορικό αμάρτημα, ήταν η, εξ' αιτίας της φιλαυτίας, τάση αυτονόμησης του ανθρώπου έναντι του Θεού και ουσιαστικά, ο ξεπεσμός και υποβιβασμός του, από πρόσωπο σε άτομο. Ο άγιος πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς, εύστοχα παρατηρεί: «Προπατορικό αμάρτημα, ήταν η προσπάθεια του ανθρώπου να γίνει Θεός, χωρίς Θεό, εναντίον του Θεού».

Έτσι, κατά τους Πατέρες της Ανατολής, ο άνθρωπος μπορεί να γίνει και πάλι πρόσωπο, μόνο όταν αποβάλει τη φιλαυτία, δηλαδή τον ατομικισμό του. Οι Πατέρες, βλέπουν πως αυτό γίνεται κατορθωτό, με την μετοχή του ανθρώπου, στην ασκητική λειτουργική και μυστηριακή ζωή της εκκλησίας.

Με την άσκηση ο άνθρωπος, νεκρώνει το «ἴδιον θέλημα». Τότε ουσιαστικά αίρεται των ανθρωπίνων μικροτήτων και μπορεί ν' αγαπά αληθινά τον συνάνθρωπό του. Μ' αυτό το σκεπτικό, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής διατείνεται: «Ἀγαπᾷ πάντας ἀνθρώπους, ὁ μηδὲν ἀνθρώπινον ἀγαπῶν». Με την μετοχή του στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας και ιδίως στην θεία Λειτουργία, που αποτελεί μια κατ' εξοχήν κοινωνία προσώπων, συναισθάνεται έντονα, πως ο δρόμος που οδηγεί προς τον Θεό, περνά απαραίτητα μέσα από τον πλησίον. «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους, ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ἀχώριστον».

Ο άνθρωπος, τέλος, με την μετοχή του στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, καθίσταται κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, Θεοειδής. Γίνεται, δηλαδή, Θεός κατά χάριν και επομένως σ' αυτήν την κατάσταση μπορεί ν' αγαπά αυθεντικά τον συνάνθρωπό του και αυτή ακόμα «τὴν ἄλογον κτίσιν», δηλαδή το οικοσύστημα. Σ' αυτή την περίπτωση, ο αγιασμένος άνθρωπος, μπορεί να επαναλαμβάνει βιωματικά, και εμπειρικά την θέση του Αββά Απολλώ: «Εἶδες τὸν ἀδελφὸν σου, εἶδες Κύριον τὸν Θεόν σου».

Δυστυχώς στις μέρες μας, το ανθρώπινο πρόσωπο, εξευτελίζεται και κακοποιείται βάναυσα. Τα ναρκωτικά, η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, οι κάθε λογής διακρίσεις, το δουλεμπόριο, που δυστυχώς στις μέρες μας φαίνεται να προσλαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις, με τραγικά θύματα φτωχούς λαθρομετανάστες, οι πόλεμοι, οι πράξεις βίας, η διαφθορά, όλα τούτα, δείχνουν μια σαφή υποτίμηση προς το ανθρώπινο πρόσωπο και μια τάση του ανθρώπου να λειτουργεί δια της φιλαυτίας, ως άτομο και όχι ως πρόσωπο, με αποτέλεσμα να γίνονται οι ανθρώπινες «κοινωνίες», η κόλαση του σύγχρονου ανθρώπου.

Η Ορθόδοξη Θεολογία, προτείνει σαν μοναδική λύση στο πρόβλημα, την ουσιαστική ένταξη του ανθρώπου, στο μυστικό σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, και την βίωση της θέσης των Πατέρων της Ανατολής, πως «ὁ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ λυπῶν, τὸν Θεὸν λυπεῖ· καὶ ὁ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ θεραπεύων, τὸν Θεὸν θεραπεύει».

Π η γ ή : http://www.akida.info/index.php?option=com_content&view=article&id=288%3A2010-05-27-14-39-20&catid=54%3A2010-05-27-14-36-31&Itemid=63&lang=el

Αναρτήθηκε από Προς Κορινθίους στις 8:53 π.μ.