Η ρωσσική θρησκευτική φιλοσοφία Δημήτρης Μπαλτάς, Δρ. Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Μία δυναμική, πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα πλευρά της ρωσσικής φιλοσοφικής σκέψεως των τελευταίων αιώνων αναδεικνύει το βιβλίο τήςTeresa Obolevitch, καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο Jean-Paul  II Κρακοβίας, το οποίο προσφάτως μεταφράστηκε στα γαλλικά. 

• Teresa Obolevitch
• La philosophie religieuse russe,
• trad. M. Gawron-Zaborska
• Les Éditions du Cerf, Paris 2014, σελ. 275

 Η ρωσσική θρησκευτική φιλοσοφία διατηρεί μία ιδιαίτερη θέση στην Ιστορία της ρωσσικής φιλοσοφίας, επικεντρωνόμενη κυρίως, με βάση την πραγμάτευση της συγγραφέως, στα προβλήματα της ελευθερίας του ανθρώπου, της γνώσεως του Θεού, της συνθέσεως ιδεαλισμού και ρεαλισμού και, τέλος, της φιλοσοφίας του ονόματος. Για την προβληματική αυτή ηTeresa Obolevitch έχει αφετηρία την σκέψη του Βλαδίμηρου Σολόβιεφ (σσ. 119-140), του Νικολάου Λόσσκυ (σσ. 140-151) του Παύλου Φλωρένσκυ (σσ. 153-170), του Σεμιόν Φρανκ (σσ. 170-188), του Νικολάου Μπερντιάγιεφ (σσ. 189-203), του Λέοντα Σεστώβ (σσ. 204-214), του Σεργίου Μπουλγκάκωφ (σσ. 221-228) και του Αλεξέϊ Λόσεφ (σσ. 228-236). Στο σημείο αυτό ας μου επιτραπεί να σημειώσω ότι τα αναφερόμενα στον Σέργιο Μπουλγκάκωφ περιορίζονται μόνον στην φιλοσοφία του ονόματος και δεν αφορούν το συνολικό φιλοσοφικό έργο του.

Της παρουσιάσεως των αναφερθέντων Ρώσσων φιλοσόφων, οι περισσότεροι των οποίων εξορίστηκαν από τους μπολσεβίκους το 1922 και έζησαν στην δυτική Ευρώπη και στην Αμερική, έχει προηγηθεί μία εκτενής αναφορά στον χαρακτήρα της ρωσσικής φιλοσοφίας από τον μεσαίωνα μέχρι τον 19ο αι. (σσ. 17-109). Επισημαίνεται ότι «οι Ρώσσοι διανοούμενοι του 18ου αι. δέχθηκαν επιδράσεις της σκέψεως του Ντεκάρτ και του Λάϊμπνιτς» (σ. 59). Επίσης ενδιαφέρουσες είναι οι σελίδες που καλύπτουν τα «φιλοσοφικά μοτίβα στην ρωσσική λογοτεχνία» (σσ. 97-109), με ιδιαίτερη αναφορά στο έργο του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόϊ.

Μεταξύ των βασικών τοποθετήσεων της συγγραφέως θα αναφερθεί ότι «η φιλοσοφία στην Ρωσσία, περισσότερο από υπηρέτρια της θεολογίας, είναι, τρόπον τινα, το τέκνο της» (σ. 45).

Σε μία συνολική αποτίμηση, το βιβλίο τής Teresa Obolevitch είναι μία χρήσιμη εισαγωγή στην ρωσσική φιλοσοφία, και ιδιαιτέρως στην ρωσσική θρησκευτική φιλοσοφία του 20ου αι. Η συγγραφέας παρακολουθεί την πρωτογενή φιλοσοφική παραγωγή των Ρώσσων διανοητών, αλλά και την πλούσια δευτερογενή βιβλιογραφική παραγωγή.